استان هرمزگان از لحاظ تاریخی دیرینه گی زیادی دارد. بندرها و جزیره
های هرمزگان، در دوران های گوناگون پیش از اسلام اهمیت داشته و از جایگاه ویژه ای
برخوردار بوده اند. دریا و خلیج پارس (دریای عمان و خلیج فارس)، که استان هرمزگان
نیز در کنار آن قرار گرفته، از کهن ترین دریاهایی است که انسان شناخته است. ساکنان
پیرامون آن، ازجمله مردم باستان هرمزگان، نخستین انسان هایی بوده اند که با فن
دریا نوردی آشنا شده و به کشتی رانی پرداخته اند. دراین منطقه، دریانوردی و چیره
گی بر راه آبی سبب پیدایش و رشد فرهنگ، بازرگانی دریایی و ایجاد دولت های با فرهنگ
ازجمله ایلام شد
.
ایلامیان از هزاره سوم پیش از میلاد صدها سال بر خلیج فارس و جزیره
های استان هرمزگان، به ویژه جزیره های قشم، کیش، لارک، لنگه، و جاسک حکم رانی
داشته و از آن ها به عنوان راه ارتباطی برای بازرگانی با هند باختری و درّه نیل استفاده
می کرده اند.
مادهای ایرانی نژاد در اواسط سده نهم پیش از میلاد، حکومت «ماد» و
نخستین دولی ایرانی را به وجود آوردند. این حکومت، در روزگار پادشاهی هووخشتره
گسترش یافته توانمند شد و مرز جنوبی آن را کرانه های جنوبی دریای پارس تشکیل می
داد. در این زمان هرمزگان تابع ساتراپی (استان) درنگیانه و بخشی از کرمان بوده است.
در روزگار هخامنشی، به ویژه داریوش بزرگ، ایرانیان اندک اندک در کرانه
ها و آب های دریاهای سیاه و سرخ نیز رخنه کردند. داریوش بزرگ، دریا سالار یونانی
خود، اسکولاخ (اسکیلاس) را مأمور بررسی کناره های دریای پارس کرد. اسکولاخ و همراهانش
تمامی جزیره ها و کرانه های دریای پارس/مکران، خلیج فارس، دریای سرخ و دریای باختر
را در نوردیده و آگاهی های ارزنده ای به دست آوردند. این سفر دریایی از نظر
بازرگانی و نظامی برای ایران سودمند بود، و باعث برقراری وابسته گی بازرگانی میان
هندوستان و دریای باختر گردید. اشکانیان پس از چیره گی بر جانشینان اسکندر (سلوکی
ها)، کرانه های خلیج فارس از جمله استان هرمزگان را بر قلمرو خود افزودند و در
برابر رومیان، از دریای پارس و بین النهرین پاسداری کردند.
در زمان ساسانیان، هرمزگان از مراکز مهم داد و ستد و پیوند بازرگانی
به شمار می رفته است. سکّه های فراوانی از این دوران در اثر کاوش هایی که در اسکله
سازی «سورو» انجام گرفت، به دست آمده است.
در نخستین سال های حکومت اسلامی، کرانه های هر دو سوی خلیج فارس همراه
با دریای پارس، از جمله استان هرمزگان به دست اعراب افتاد. ابوهوریره، از یاران
پیامبر اسلام در روزگار عمر بر میشماهیگ (بحرین) و استان اسواران (قطر و امارات)،
مازون (عمان) و دیگر کرانه های باختری خلیج فارس دست یافت و از آن جا به کرانه های
خاوری آن یورش برد و تمامی دریای پارس و بندرها و جزیره های آن را بر قلمرو
مسلمانان افزود.
پس از چیره گی عرب ها، دیلمیان نخستین دودمان ایرانی بودند، که بار
دیگر پس از فروپاشی ساسانیان بر سراسر جزیره ها، بندرها و آب های استان هرمزگان و
دیگر نقاط خلیج فارس و دریای پارس چیره شدند.
هرمزگان، اسواران، میشماهیگ و مازون و بندرها و جزیره های آن به ترتیب
در سال های ۳۲۳ و ۵۳۴ هـ .
ق، توسط علی (عمادالدوله)، و احمد (معزالدوله) به قلمرو آل بویه آزاد گردیدند.
حکومت آل بویه، در زمان عضدالدوله گسترش یافت و در تمام مدت حکومتشان، فارس و
هرمزگان در قلمرو فرمانروایی آن ها بود. پس از دیلمیان، سلجوقیان کرمان از سال ۴۵۴
تا ۵۸۳ هـ . ق، بر منطقه خلیج فارس، از جمله استان هرمزگان و عمان تسلط یافتند.
در دوران سلجوقی، از سوی فرمان روایان این خاندان، حاکمانی با
عنوان«اتابک» به مناطق گوناگون ره سپار می شدند. اتابکان فارس بر عمان، بحرین و
کرانه ها و جزیره های خلیج فارس دریای پارس/مکران (عمان) دست یافتند و حکومت آنان
تا ۶۶۱ هـ . ق، بر فارس و هرمزگان بر قرار بود. دراین سال سلجوق شاه سلغری بر هلاکو
خان مغول شورید، اما شکست خورد و حکومت فارس، هرمزگان و تمامی منطقه خلیج فارس به
دست مغولان افتاد. در دوره فترتی که بین سپری شدن حکومت ایلخانان مغول و برآمدن
تیموریان وجود داشت، حکومت هرمزگان و خلیج فارس با مظفریان بود. تیمور لنگ به سال ۷۸۵ هـ . ق، سیستان را
گشود و در یورش های بعدی خود، اصفهان، فارس، بوشهر، بندرها و جزیره های هرمزگان را
به قلمرو خویش افزود. تیموریان تا سال ۸۷۳
هـ . ق، که در ایران حکومت داشتند، خراج بندرها و جزیره های خلیج فارس و دریای
پارس را دریافت می کردند.
در سال ۹۱۳ هـ . ق، ناوگان پرتغالی ها به فرماندهی البوکرک با اشغال
مسقط که خراج گذار امیر هرمز بود، با سیف الدین، امیر هرمز به جنگ پرداخته و با شکست
وی هرمز را تابع و خراج گزار پرتغال کردند. پرتغالی ها در جزیره های هرمز، کیش،
بحرین، قشم، نابند، و . . . دفتر بازرگانی و چندین دژ نظامی ساختند. از مرگ
آلفونسو دو آلبوکرک (در ذیقعده سال ۹۲۱ هـ . ق)، تا روزگار شاه عباس اوّل (۹۹۶ –
۱۰۳۸ هـ . ق) حکومت پرتغال در دریای پارس توان داشت و در این مدت مراکز بازرگانی
دریا و خلیج فارس، چون کیش، چابهار، هرمز، مسقط، بحرین، قشم، جاسک، . . . به سبب
ستم کاری آنان رو به ویرانی نهاد.
شاه عباس بزرگ صفوی پس از جنگ با عثمانی ها تصمیم به آزاد ساختن جزیره
های خلیج و دریای پارس و بیرون راندن پرتغالی ها گرفت. شاه عباس بزرگ نه تنها بحرین
را آزاد ساخت، بلکه جزیره های هرمز، کیش، قشم و بندرهای جاسک، چابهار, لنگه، . . .
را از پرتغالیان پس گرفت. نادرشاه افشار (۱۱۴۹ – ۱۱۶۰ هـ . ق) در سال ۱۱۴۹ هـ . ق،
پس از سرکوبی شورشی های افغان بر تمامی کرانه ها و جزیره های شمالی و جنوبی خلیج
فارس چیره شد. با مرگ نادر شاه افشار، شورشی دوباره سراسر کشور را فرا گرفت و کریم
خان زند با خواستاران پادشاهی به جنگ پرداخت و سرانجام در ۱۱۷۹هـ . ق، بر سراسر
فارس، جزیره ها و بندر های خلیج فارس، . . . دست یافت و کارهای نیمه تمام نادر شاه
را دنبال کرده و به پایان رسانید
شوربختانه با روی کار آمدن خاندان بی لیاقت و وطنفروش قاجار نه
تنها استانهای شمالی در قفقاز و آسیای مرکزی را به روسها بلکه عمان همراه با
استانهای شرقی از جمله افغانستان و بلوچستان پاکستان را به بریتانیا بخشید و
برای همیشه از ایران جدا ساخته شد. از آنزمان دریای پارس یا مکران به دریای
عمان از سوی بریتانیا تغییر نام داده شد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر