لباس بلوچ وفرهنگ اصیل بلوچ را بیشتر بشناسیم

این در حالی است که کرد، لر، بلوچ، ترکمن، ترک، گیلک، عرب و فارس همگی اقوام ایرانی هستند که در کشورمان ایران در کنار یکدیگر و با تکیه بر اشتراکات ملی و مذهبی خود به صورت دوستانه زندگی می کنند . هر یک از این اقوام دارای پیشینه ای عمیق و آداب و رسوم و فرهنگی غنی هستند و حتی خوراک و پوشش آنها بیانگر فرهنگی اصیل است که می تواند ذائقه تنوع پسند جوانان امروزی را به خوبی پوشش دهد. اما مسئولان فرهنگی با بی توجهی به این گنجینه ها، خود زمینه تهاجم فرهنگی را فراهم آورده اند.

یک لباس ساده، پیراهنی گشاد و شلورای ساده با رنگی روشن درست به رنگ دلهای بی آلایش مردمان باصفای استان وسیع کویری کشور.

لباس بلوچ یک پوشش است اما نه از آن دست پوششهایی که اصالت فرهنگی ندارد. لباس هایی همانند بلوز و شلوار، یا کتهایی که سالهاست در خلا توجه به لباس ملی اقوام اصیل ایرانی با دیکته از آن سوی مرزها شکل و شمایلش کمی تغییر می کند تا مد روز شود. لباس مردم غیور سیستان و بلوچستان، فقط یک پوشش نیست بلکه این پوشش پشتوانه ای به قدرت فرهنگ یکی از اصیل ترین اقوام ایرانی را به دنبال دارد .

لباس بلوچ, لباس غیرت

وقتی یک فرد ملبس به پوشش بلوچها را می بینیم به یاد غیرتمندی این قوم در محافظت همیشگی از مرزهای شرقی کشورمان می افتیم . اگرچه ورق زدن تقویم دوران دفاع مقدس نیز یادآور دلاوری های این قوم در مرزهای شرق و جنوب کشور است همچنانکه شهدای استان سیستان و بلوچستان همچون نگینی در آسمان این استان کویری و پهناور می درخشند.

با این وجود اما گاهی وقتها به این لباس و این قوم بی مهری هایی صورت گرفته است و با چشم بستن بر نقش تاثیر گذار قوم بلوچ بر حفظ امنیت مرزهای شرقی و به جای فرهنگسازی برای ارزش نهادن به فرهنگ اصیل اقوام ایرانی، افراد شرور و قاچاقچیان مواد مخدر دراین لباس نشان داده می شدند. اگرچه چند سالی است دیگر شاهد چنین بی مهری هایی به لباس و در واقع به فرهنگ مردم غیور سیستان وبلوچستان نیستیم اما همان تعداد آثار نیز ضربه زیادی را به این لباس زده است.

این در حالی است که کرد، لر، بلوچ، ترکمن، ترک، گیلک، عرب و فارس همگی اقوام ایرانی هستند که در کشورمان ایران در کنار یکدیگر و با تکیه بر اشتراکات ملی و مذهبی خود به صورت دوستانه زندگی می کنند . هر یک از این اقوام دارای پیشینه ای عمیق و آداب و رسوم و فرهنگی غنی هستند و حتی خوراک و پوشش آنها بیانگر فرهنگی اصیل است که می تواند ذائقه تنوع پسند جوانان امروزی را به خوبی پوشش دهد. اما مسئولان فرهنگی با بی توجهی به این گنجینه ها، خود زمینه تهاجم فرهنگی را فراهم آورده اند.

بلوچ ها را بهتر بشناسیم

بلوچ‌ها یکی از قدیمی‌ترین اقوام ساکن ایران محسوب می‌شوند. از این رو تحقیق و پژوهش درباره فرهنگ، آداب و رسوم و زبان این قوم کمک بزرگی به شناخت تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران و مقوله ایران شناسی است.

اگرچه آمار و ارقام دقیقی از جمعیت واقعی بلوچ ها در ایران در دست نیست ولی بنا بر شواهد و گفته های کارشناسان و پژوهشگرانی که در مورد قومیت بلوچ مطالعه می کنند بیش از یک و نیم میلیون بلوچ در ایران زندگی می کند. این تعداد عمدتاً در بلوچستان استان سیستان و بلوچستان یعنی در زاهدان، ایران شهر، خاش، سراوان، نیک شهر و بندر چابهار و توابع و روستاهای مربوط به آن ها ساکن هستند. اما بلوچها در دیگر مناطق ایران مانند؛ جنوب و شمال شرقی استان خراسان، (سرخس و جام) گرگان، جنوب کرمان و شرق هرمزگان نیز پراکنده اند. تعداد دیگری از بلوچ های ایرانی در خارج از مرزها عمدتاً در کشورهای همسایه در تردد بوده و یا ساکن هستند از جمله برخی از آن ها در پاکستان به سر می برند.

عده ای دیگر نیز در شیخ نشین های جنوب خلیج فارس به عنوان کارگر مهاجر و برخی دیگر در ترکمنستان و آسیای مرکزی زندگی می کنند. اما این جمعیت در قیاس با جمعیت کل کشور ایران خیلی محدود است گرچه استان سیستان و بلوچستان پس از استان کرمان بزرگترین استان کشور است اما پراکندگی جمعیت در آن بسیار پایین است. یعنی ۸/۲ درصد از کل جمعیت کشور در این استان ساکن هستند.

مردمان ساکن در بلوچستان استان سیستان و بلوچستان به سه زبان صحبت می کنند. بلوچی، براهوئی و پشتوئی. «اما زبان اصلی این منطقه زبان بلوچی است». بلوچی گویش های مختلفی دارد که زبان شناسان دو گویش مهم آن یعنی «بلوچی شرقی» و «بلوچی غربی» را پذیرفته اند.

زبان بلوچی علاوه بر دو لهجه اساسی شرقی و غربی، لهجه های فرعی متعدد دیگری نیز دارد نظیر جدگالی، سراوانی، سرحدی، دلگانی، دشتیاری و لاشاری. «در ایران دو گویش بلوچی وجود دارد: گویش شمالی (سرحدی) و گویش جنوبی (مکرانی)». «لهجه شمالی بیشتر در شمال بلوچستان و در نواحی خاش و زاهدان صحبت می شود و «مکرانی» (جنوبی) بیشتر ساکنین سراوان و ایرانشهر و چابهار را تشکیل می دهد. تفاوت لهجه ها به گونه ای است که برای سایر بلوچ ها قابل فهم است.»

لباس زنانه و مردانه بلوچ

پوشاک و لباس بلوچی نیز می تواند برای بررسی قدمت تاریخی این قوم و مطالعات فرهنگی و تبار شناسی مورد توجه قرار گیرد. لباس بلوچی، لباسی است که در یک منطقه بزرگ جغرافیایی از قدیم مورد استفاده مردم بوده است. مناطقی چون ناحیه سیستان و بلوچستان ایران، بخش‌هایی از خراسان (به خصوص جنوب آن)، بخش‌هایی از استان کرمان و هرمزگان، کشورهایی چون پاکستان، هندوستان، افغانستان و ... از جمله نواحی هستند که مردمان ملبس به این لباس را در آن‌ها مشاهده می کنیم. شباهت لباس برخی دیگر از اقوام ایرانی با لباس بلوچ به دلیل ریشه‌های مشترک مردمی، قومی، تبارشناسی، فرهنگی و تاریخی مردم ایران است.

لباس بلوچ ها هم اگرچه طی زمان تغییراتی داشته اما پوشاک ویژه مردم این منطقه هنوز معرف یک قوم اصیل ایرانی است. لباس بلوچ ها هم مردانه و زنانه دارد. لباس مردان بلوچ شامل مواردی است که در زیر به آنها اشاره می شود.

▪ پاگ : عمامه ای گرد که بر سر می بندند.
▪ مسر : دستمال سر، شبیه عمامه می بندند.
▪ کلاه سوپی : عرقچین است و در مسجد و عبادت برسر می گذارند
▪ چکن دوز : کلاه دست دوزی شده اعیانی
▪ جامگ : پیراهن مردانه ای است گشاد و جادار
▪ لنگ : پارچه ای است که به دور گردن می آویزند
▪ گنج پراک : زیر پیراهن
▪ پاجامک : شلوار گشاد و چین دار بلوچی است
▪ سرین بند : کمربندی است پارچه ای برای شلوار
▪ شال : کت پشمی که زمستان می پوشند
▪ سواس و پوزا : کفشی است که با برگ خرمای وحشی می بافند
▪ دوبنده : پاافزاری است که با پوست گاو می سازند
▪ کوش : کفش چرمی
▪ کرو : جوراب پشمی برای زمستان

زنان بلوچ اما لباس هایی با تنوع رنگی بالا می پوشندکه این همه سلیقه در انتخاب رنگهای شاد و زیبا حکایت از حس هنر دوستی و زیبایی شناسی این قوم دارد. آنها هم همراه با «جامگ» و «پاحامگ» مردانه که برای پوشش ظرافت و سلیقه زنان تغییراتی داشته اند ، «تکو» (چارقد) و سریگ (روسری) که بزرگتر از چارقد هست به سر می کند. کفش و جوراب زنان نیز همان نام ها را دارد. زنان اهل زیور آلات نیز هستند (گوشواره)، پولک، پولوه، کیگ، پور (سینه ریز)، کید، سربند و مِزبری ؛ زیور آلاتی است که میتوانید به همراه زنان بلوچ مشاهده کنید.

شاید از دید یک فرد غیر بلوچ و یا افرادی که آشنایی با این لباس ندارند، همه این لباس‌ها یک شکل و یکسان دیده شوند و تفاوتی با هم نداشته باشند. اما در واقعیت اینگونه نیست و فرم و ساختار لباس و شلوار نشان دهنده خیلی از چیزها است. به عنوان نمونه نوع پوشش و نوع دوخت اهالی شهرهای مختلف بلوچستان به گونه‌ای است که با دیدن لباس و شلوار، می‌توان پی برد که آن فرد متعلق به کدام شهر، منطقه یا طایفه بلوچ است.

در حال حاضر لباس بلوچی یکی از هنرهایی است که زنده مانده است. دلیل آن هم خود مردم بلوچ هستند که یادگاری زیبا و ارزشمند نیاکان خودشان را حفظ و نگهداری کرده‌اند. این لباس بخشی از هویت، فرهنگ و تاریخ ایرانیان است

 .

احیای فرهنگی با توجه به لباس اقوام

در اکثر جوامع لباس رسمی مردم، لباس های سنتی آنان است. اعراب، هندی ها، ژاپنی ها، اسپانیایی ها و بسیاری دیگر از اقوام با پوشیدن لباس رسمی خود در مراسم های مهم به نوعی از فرهنگ و ارزشهای خود دفاع و آنها را حفظ می کنند. در کشور ما اما این روحیه بسیار کمرنگ است و لباس رسمی ما لباس رسمی اروپاست.

این مهم اما در طول زمان سبب شده است تا بخش مهمی از فرهنگ ایرانی از دست برود. در این میان شاید بلوچها یکی از معدود اقوامی باشند که در محافل رسمی نیز با لباس محلی ظاهر می شوند. حفظ ارزشهایی نظیر لباس سنتی اقوام یکی از وظایف دولتمردان هر جامعه ای است. حضور صمیمی سردار نقدی - رئیس سازمان بسیج مستضعفین- و غلامعلی حداد عادل رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس با لباس بلوچ در این محفل رسمی و سیاسی حرکتی ارزشمند از سوی یک سیاست مدار متعهد بود؛ کاری که لازم است از سوی سایر فرهنگ سازان و دست اندر کاران فرهنگی جامعه نیز پیگیری شود.

Source: http://www.ch-news.ir/اخبار-عمومی/16-لباس-بلوچ-وفرهنگ-اصیل-بلوچ-را-بیشتر-بشناسیم.html